Ongewild?

Groen Denderleeuw roept op om het reglement "Belasting op verwaarloosde terreinen" dat voorligt op de gemeenteraad van 30 november NIET goed te keuren. In de huidige tekst wordt ontmoedigd om het gras lang te laten staan en de tuin te laten verwilderen, terwijl dit net aangemoedigd zou moeten worden omwille van de vele maatschappelijke en ecologische voordelen. Samengevat: (Lees verder onder de afbeelding.)

Boterbloemen, copyright Sarah Cuypers.

Long read:

Op 30 november wordt een nieuw reglement ter stemming gebracht op de gemeenteraad. De bedoeling van het reglement is om de inwoners aan te moedigen "om hun steentje bij te dragen tot een fijne buurt om in te wonen en hun eigendom regelmatig te onderhouden De klemtoon ligt bij sensibiliseren en stimuleren". In dezelfde tekst lezen we dat "buitenruimten, braakliggende percelen voortuinen" het voorwerp van de discussie uitmaken dat daarop "lang gras, onverzorgd, verwilderde begroeiing ? " snel opgeruimd moeten worden.

Wablieft?

We hebben bij Groen Denderleeuw deze passage moeten herlezen. Het reglement dat ter goedkeuring voorligt, stelt wel degelijk dat het problematisch is wanneer tuinen verwilderen of het gras er hoger komt te staan. (1) Er worden in het voorstel argumenten contra het verwilderen van een tuin aangehaald (verhoogde kans op sluikstorten, het aantrekken van ongedierte). In de geest van het voorstel om te sensibiliseren en te stimuleren, leek het ons een goed idee om de vele pro argumenten ook aan te geven. De balans lijkt ons alvast duidelijk.

Wild is niet onbeheerd

Een tuin laten verwilderen hoeft niet te betekenen dat er helemaal niets in de tuin gebeurt. Eén tot twee maal maaien per jaar kan de tuin omvormen tot een weidelandschap waar vlinders en bijen dol op zijn. (G) Als overhellende takken van bomen een gevaar beginnen te vormen moet er natuurlijk ook in een verwilderde tuin opgetreden worden. (4) Ook als de begroeiing van de buur de oversteek maakt en jouw perceel betreedt kan je vragen om dit te komen snoeien.

Uiteraard keurt Groen Denderleeuw ook sluikstorten af, maar we denken dat er betere manieren zijn dan victim blaming om dit fenomeen te bestrijden.

Samen de uitdaging aangaan

De wereld is in volle verandering, en confronteert ons met grote uitdagingen die ons allemaal aanbelangen.De klimaatverandering bedreigt op een ongeziene schaal onze samenleving (toenemende droogtes, misoogsten, overstromingen, stormwinden?), onze biodiversiteit wordt teruggedrongen omdat vogels, bijen en anderen niet genoeg voeder- en schuilplekken meer vinden, en bovendien ondervinden we steeds meer hinder van de door de mens veroorzaakte luchtvervuiling. Blijkt nu dat een verwilderde tuin helpt bij al deze problemen.

Broeikasgassen

Een verwilderde tuin is in staat om meer CO2 op te slaan dan een strak onderhouden tuin, en veel meer dan een tuin die enkel uit gazon bestaat. (A) Daarenboven vergt een strak onderhouden tuin meer onderhoud, en dus ben je vaker bezig met werktuigen die op hun beurt CO2-uitstoot veroorzaken. (2) De opwarming van het klimaat wordt veroorzaakt door de uitstoot van broeikasgassen, in grote mate CO2, die de warmte van de zon opslaan en de gemiddelde temperatuur op aarde laten stijgen. (B) De balans van het klimaat, waar bijvoorbeeld heel wat van onze gewassen op ingesteld zijn, slaat zo over en zorgt voor allerlei problemen.

Watersnood en droogte

Een verwilderde tuin is beter in staat om water op te nemen en op te slaan. Enerzijds zal die dus helpen om bij langdurig regenweer het water uit de waterlopen te houden en overstromingen te voorkomen. Anderzijds kan een verwilderde tuin omgaan met droogtes, waardoor het niet nodig is deze te besproeien bij periodes van weinig neerslag. Zowel hevige regen als lange droogtes zullen vaker voorkomen omwille van de opwarming van het klimaat.

Tijdens de warme zomerperiode versterken bomen en struiken het koelend effect van de natuur en breken het hitte-eiland effect dat wordt veroorzaakt door de verharde ondergrond van verstedelijkt gebied. (C)

Vergiffenis

Naast droogte wordt onze voedselbevoorrading ook bedreigd door grote bijensterfte. Het vergif dat gebruikt wordt om de tuin strak te houden, onkruidverdelgers waar neonicotinoïden in aanwezig zijn zoals Roundup, wordt door een toenemend aantal studies in verband gebracht met deze sterfte. Een tweede uitdaging voor de bijen is het afnemend aantal bloemen, waar ze hun voeding uit kunnen halen.

Nochtans hebben we bijen nodig voor een groot deel van onze voeding. Van plant tot plant zijn we weinig, veel of volledig afhankelijk van bijen voor de bestuiving, opdat de plant vrucht zou dragen. In China heeft een sterk teruggedrongen bijenpopulatie ertoe geleid dat appelboeren zelf, met de hand, hun bomen moeten bestuiven. Dat kost veel meer tijd en energie (uitstoot) dan wanneer bijen dat doen. (D)

Je tuin laten verwilderen heeft ook het voordeel dat je niet in verleiding gebracht wordt om giffen zoals glyfosaat te gaan inzetten in een poging om de tuin "strak" te houden. (3) Om nog maar te zwijgen over braakliggende gronden, waar de eigenaars geen zin zullen hebben om elke week te komen maaien. Dit zal ertoe leiden dat alles wat op die grond staat en in de grond leeft, met vergif dood gespoten zal worden.

Onkruid bestaat niet

Bovendien houdt de term onkruid alleen in de volksmond steek, het is een kwestie van perceptie. Vrijwel alle planten (5) dragen bij aan de biodiversiteit, bijvoorbeeld doordat ze nectar en stuifmeel produceren voor bijen, of voedsel voorzien voor wildleven (denk aan vogels, egels, padden, kikkers, vlinders en andere insecten). Dat is één van de redenen waarom holistische, duurzame tuinbeheermethoden zoals permacultuur (6) aanraden van een deel van de tuin volledig te laten verwilderen, zelfs wanneer ze tot bedoeling hebben zoveel mogelijk groenten en fruit te verbouwen in de tuin. We winnen allemaal bij een hogere biodiversiteit.

Gezonde lucht

Planten zetten CO2 om in zuurstof door hun fotosynthese, maar dragen ook bij tot het filteren van fijn stof uit de lucht. (E) Hoge concentraties fijn stof brengen een lange termijn risico met zich mee voor iedereen (longaandoeningen, hart- en vaatziekten), en zijn dubbel gevaarlijk voor mensen uit kwetsbare groepen zoals kinderen, ouderen en mensen met een aandoening op de luchtwegen. Schattingen spreken van 12 500 vroegtijdige overlijdens per jaar in België door luchtverontreiniging. (F)

Planten helpen om dit fijn stof uit de lucht te filteren, struiken en bomen hebben door hun volume en hoogte meer raakvlak dat fijnstof kan opvangen, en mos is dan weer uitermate geschikt om grote hoeveelheden fijn stof in zich te binden. Hoe dichter de planten bij de verkeersstromen geplaatst worden, hoe beter het effect, zeker in smalle straten waar de uitstoot langer blijft hangen. Een verwilderde (voor)tuin kan dus helpen levens redden. Gezonde lucht vormt voor Groen Denderleeuw ook een element van een propere en aangename buurt.

Juridische haalbaarheid?

Momenteel worden de vier Belgische overheden (federale, Vlaamse, Brusselse, Waalse) voor de rechter gesleept omdat ze te weinig inspanningen leveren tegen de klimaatverandering. (G) Ook elders in de wereld gaan burgers naar de rechter om hun overheden te dwingen meer te doen in de strijd tegen de klimaatopwarming. (H) Ook grote bedrijven worden vervolgd omwille van hun aandeel in de opwarming van het klimaat. (I) De vraag is dus ook of een reglement dat actief de inwoners ontmoedigt om een steentje bij te dragen aan die strijd (zie hierboven) juridisch wel stand kan houden.

Kan iemand beboet worden omdat hij/zij voorrang geeft aan de velerlei maatschappelijke voordelen van een verwilderde tuin, eerder dan aan een voorbijgestreefde visie op het concept netheid? Een boete waarvan de juridische basis zo onzeker is lijkt geen goed instrument, en kan ervoor zorgen dat ze ook in de andere gevallen (wanneer er bijvoorbeeld wel degelijk gesluikstort wordt) niet meer stand houdt.

Duidelijke boodschap

We kunnen ons ook afvragen welk signaal er gestuurd zou worden mocht het reglement nu toch in zijn huidige vorm goedgekeurd worden. Enerzijds vraagt de gemeente aan zijn inwoners om hun steentje bij te dragen in de strijd tegen de klimaatopwarming (met de Klimaattafel als kick-off), anderzijds zou de gemeente dan alle wetenschappelijk aangetoonde voordelen van een wilde tuin ondergeschikt maken aan één specifieke smaak van publieke inrichting. Een verwarrende boodschap, als je het ons vraagt, die wellicht de dialoog niet bevordert. We moeten oppassen dat een esthetische mening niet zwaarder gaat wegen dan wetenschappelijke feiten.

Quick win, met zijn allen vooruit!

Als we daarentegen bewoners toelaten, zelfs aanmoedigen om hun tuin (eventueel gedeeltelijk) te laten verwilderen, dan kost dat de gemeente weinig (communicatiebudget?) tot niets, terwijl het toch fors kan bijdragen tot het behalen van de doelstellingen van het Burgemeestersconvenant.

Door het ondertekenen van dat convenant heeft de gemeente zich geëngageerd voor een reductie van de CO2 uitstoot van 40% tegen 2030 (J) en daarnaast inspanningen te leveren om de gemeente aan te passen aan de gevolgen van de klimaatverandering die niet meer vermeden kunnen worden (zoals meer droogteperiodes maar ook meer periodes van veel regen). Om zulke doelstellingen te halen, met het oog om ook na 2030 verder te gaan (want we moeten naar een nuluitstoot uiteindelijk), moet de gemeente kiezen voor structurele aanpak en al haar beslissingen toetsen aan de vooruitgang of achteruitgang op dit traject.

Daarom roepen we nogmaals op om het reglement zoals het nu voorgesteld wordt NIET goed te keuren en eerst te herwerken zodat we ons maatschappelijke doel niet voorbij schieten.

Groen Denderleeuw wil hier graag aan meewerken.

Voetnoten

1: Ook gewone tuinen vallen onder de tekst, gezin Vlaanderen.be stelt dat deze onder de koepelterm "buitenruimten" vallen.

2: Rechtstreeks via brandstoffen, of onrechtstreeks via elektriciteit.

3: Tegenwoordig in Vlaanderen ook verboden om dit als particulier te gebruiken. De overheid heeft besloten tot dit (voorlopig tijdelijk verbod) wegens de studies die het dodelijk effect op bijen en de giftigheid voor vogels en andere dieren (glyfosaat dringt de grond in en kan makkelijk in naburige watermassa's terecht komen waar vogels en andere dieren van drinken) aantonen en andere studies die erop duiden dat glyfosaat hoogstwaarschijnlijk kankerverwekkend is bij de mens.

4: Daarvoor hoeft meestal niet de volledige boom te sneuvelen, maar is een snoeibeurt door een expert vaak voldoende, en hoeft vaak slechts om de zoveel jaar plaats te vinden. Ondertussen blijft de boom zijn functies vervullen.

5: Invasieve exoten kunnen hierop een uitzondering vormen.

6: Denk bijvoorbeeld aan de permatuin van het IKSO.

Bronnen

A: http://edis.ifas.ufl.edu/uw324

B: https://www.bloomberg.com/graphics/2015-whats-warming-the-world/

C: https://www.theguardian.com/sustainable-business/2017/feb/21/urban-heat-islands-cooling-things-down-with-trees-green-roads-and-fewer-cars

D: https://www.chinadialogue.net/article/show/single/en/5193-Decline-of-bees-forces-China-s-apple-farmers-to-pollinate-by-hand

E: http://pubs.acs.org/doi/abs/10.1021/es300826w

F: https://radio1.be/12-500-vroegtijdige-overlijdens-belgie-te-wijten-waren-aan-luchtverontreiniging

G: https://www.natuurpunt.be/nieuws/laat-het-gras-maar-groeien-20140312#.WhqWmUqnGUl

https://www.hln.be/regio/lubbeek/-laat-het-gras-maar-groeien~ac9f576a/

G: https://www.klimaatzaak.eu/nl (Aansluiten is nog steeds mogelijk)